بسم الله الرحمن الرحیم

بیان مسئله

جوامع انسانی همواره کمابیش درگیر آسیب های متفاوتی بوده که سلامت و کارآمدی انسانها را تهدید می کرده است. یکی از این آسیب ها ی مهم، اعتیاد است. عوارض و تبعات مصرف مواد مخدر آن قدر زیاد است که از چشم ها مخفی نمی ماند. بسیاری از دولتها ، مؤسسات ، افراد حقوقی و حقیقی سعی دارند و تلاش می کنند تا جامعه خود را در حد امکان پاک نگه دارند لذا با این آلودگی مبارزه می کنند. جهت آگاهی یافتن از نتیجه اقدامات دستگاههای درگیر در سیستم ضد اعتیاد باید از خدمت گیرندگان این سیستم تحقیق و پرس و جو کرد. به همین منظور اداره بهزیستی شهرستان آران و بیدگل این تحقیق را برنامه ریزی و اجرا نمود.  

از مجموع 278 نفر که در تحقیق شرکت کرده اند 262 نفر پرسشنامه ی قابل بررسی تحویل دادند. محدوده ی سنی شرکت کنندگان در تحقیق 14 تا 54 سال بوده است. بیشترین شرکت کنندگان در تحقیق در گروه سنی 20 تا 24 سال و 35 تا 39 سال قرار داشتند. 80 درصد بازدیدکنندگان مرد بودند که 5/4 برابر تعداد زنان است .

73 درصد بازدیدکنندگان بیان کردند که حتی یکبار هم مواد مخدر مصرف نخواهند کرد. عده ای مصرف مواد مخدر را در درمان بیماریها ( 16 درصد ) و تقویت نیروی ذهنی و جسمی ( 1 درصد ) مجاز دانسته اند و در صورتی که فردی بتواند مصرف خود را کنترل کند می تواند از مواد مخدر استفاده کند( 5 درصد ) .

در یک پرسش دیگر تعداد بیشتری از همین بازدیدکنندگان ( 78.3 درصد ) اظهار داشته اند که در هر شرایطی مواد مخدر مصرف نخواهند کرد و عده ای در صورت تجویز پزشک ( 13 درصد ) ، معلوم شدن فایده ی مصرف آن ( 2.5 درصد ) ، داشتن پول ( 2 درصد ) و در صورت قانونی شدن مصرف آن ( 2 درصد ) مواد مصرف خواهند کرد. 

تمایل به مصرف مواد مخدر در درمان بیماریها و مجاز دانستن مصرف مواد در صورت تجویز پزشک این نکته ی جدی را مشخص می کند که خطر اعتیاد بیماران در پی علاج را تهدید می کند و حتی عده ای ممکن است از مواد مخدر بدون اجازه پزشک برای خوددرمانی استفاده کنند.  

اکثر بازدیدکنندگان ( 81 درصد ) هرگز سیگار نکشیده اند. 9.5 درصد آنها در طول عمر خود مصرف سیگار داشته اند و 2.7 درصد بازدیدکنندگان سیگاری بودند.

اکثر بازدیدکنندگان ( 91 درصد ) هرگز مواد مخدر مصرف نکرده اند. 6 درصد بازدیدکنندگان در طول عمر خود مصرف مواد مخدر داشته اند. 0.4 درصد بازدیدکنندگان مصرف کننده ی مواد مخدر بودند.

7 در صد بازدیدکنندگان در بین بستگان درجه ی یک خود مصرف کننده ی مواد مخدر دارند.

از نظر بازدیدکنندگان تریاک( 44.5 درصد ) بیشترین ماده ی مخدر مصرفی شهر است و بعد از آن کراک قرار دارد. این در حالی است که آمار مراکز MMT نشان می دهد که 80 درصد معتادان مراجعه کننده به این مراکز کراک مصرف می کنند.  لذا  لازم است که آگاهسازی مناسب عمومی انجام شود.

قریب به اتفاق بازدیدکنندگان ( 90 درصد ) از خطر اعتیاد برای خود و خانواده شان به درجات متفاوت نگران اند. نزدیک به نیمی از بازدیدکنندگان ( 43.5 درصد ) این خطر را جدی دانسته و احساس می کنند که باید کاری انجام دهند.

داشتن دوستان ناباب ( 13 درصد ) ، ناآرامی در خانواده ( 11 درصد ) و ضعف ایمان ( 9 درصد ) مهم ترین علل گرایش به مواد و مصرف آن از نظر بازدیدکنندگان است. فراوانی مواد در جامعه ، فقر و غرور در رده های بعدی قرار دارند.

در حالی که ستاد مبارزه با مواد مخدر که شورای فرعی مبارزه با مواد مخدر هر شهرستان نماینده ی اجرایی آن است ، مسئول هماهنگی ، طراحی و اجرای برنامه های مبارزه با مواد مخدر است اما فقط 18 درصد بازدیدکنندگان از این امر مطلع بودند. 32 درصد بازدیدکنندگان نیروی انتظامی را مسئول کنترل اعتیاد شهر خود می دانند و درجه ی سوم مسئولیت بر دوش بهزیستی سنگینی می کند.

به نظر می رسد چون شورای فرعی هماهنگی مبارزه با مواد مخدر که جلسه ای متشکل از رؤسای ادارات درگیر است نمود اجتماعی ندارد برای مردم شناخته شده نیست.

گرچه ضعف ایمان سومین علت گرایش و مصرف مواد مخدر بود ولی بازدیدکنندگان مسئولیتی را بر عهده ی حوزه های علمیه و روحانیون نگذاشته اند.

عده ی زیادی ( 60 درصد ) از بازدیدکنندگان معتقد هستند که معتاد یک بیمار است و حق زندگی در کنار ما را دارد ( 14 درصد ) و عده ای (10 درصد ) اظهار می دارند که معتاد مجرم است و وجودش در جامعه قابل قبول نیست ( 12 درصد ) . گرچه بیمار بودن معتاد توسط بازدیدکنندگان مورد پذیرش واقع شده است ولی تنفر از او وجود دارد و دیگران از آنها دوری می جویند. پس بر خلاف سایر بیماران ، معتادان بیماران منفورند. درمان بیماران بر عهده پرسنل بهداشتی درمانی است در حالی که بازدیدکنندگان نیروی انتتظامی را مسئول درمان معتادان می دانند. پس معتاد ، بیمار منفوری است که نیروی انتظامی باید او را درمان کند. همین آمار نشاندهنده ی تضادی در افکار مردم است و به نوعی بلا تکلیفی را نشان می دهد. 

تعداد زیادی از بازدیدکنندگان( 63 درصد ) معتقد اند که آموزش پیشگیری از اعتیاد باید همگانی شود و عده ای ( 25 درصد )  اظهار داشته اند که این آموزش باید وارد آموزش و پرورش شود و مثل آمادگی دفاعی کتاب و ساعت مشخص برای تدریس داشته باشد. 

اگر بازدیدکنندگان مسئولیتی داشتند اعتبارات بخش مبارزه با اعتیاد را صرف تهیه مسکن و کارآفرینی ( 37 درصد ) و ایجاد مراکز ترک اعتیاد رایگان ( 36 درصد )  می کردند و مقداری هم به نیروی انتظامی کمک می کردند تا نیرو و تجهیزات مناسب برای مبارزه با اعتیاد تهیه نماید( 13 درصد ) . اولین گزینه ی بازدیدکنندگان برای صرف اعتبارات بخش مبارزه با اعتیاد پیشگیرانه است، بعد درمانی و در آخر نظامی .

12 درصد بازدیدکنندگان تمایلی به همکاری با دستگاههای درگیر در مبارزه با اعتیاد را ندارند و وجود این دستگاهها را برای کنترل اعتیاد کافی می دانند. عده ای( 28 درصد ) علاوه بر همکاری حاضر به ارائه کمک مالی نیز هستند.  

دکتر محمد قاسم اف

عباس برادران